Jan van Goethem is een autodidact kunstenaar, oorspronkelijk opgeleid als architect. Zijn werk wordt gekenmerkt door een geometrisch-abstracte beeldtaal waarin hij composities maakt met vormen zoals het vierkant, de cirkel en de zes- en achthoek. Binnen een lijnenspel past hij op gevoelsmatige wijze kleur toe (Van Goethem, 1973). Met deze karakteristieke vormtaal ontwikkelde Van Goethem een oeuvre dat verschillende disciplines omspant, waaronder glaskunst, beeldhouwkunst, muurschilderingen, schilderkunst, en werken op papier zoals zeefdrukken. In de TU/e Kunstcollectie bevinden zich de zeefdrukken Nr. 124, Nr. 125 en Alu Groen.
Twee zeefdrukken van Jan van Goethem in de TU/e Kunstcollectie lijken op elkaar door de vergelijkbare toepassing van lijnen en kleurvlakken. Het werk Nr. 124 heeft een onbedrukte achtergrond in een kleur die doet denken aan grauwgrijs beton. Drie gele vlakken zijn op het papier gepositioneerd en van elkaar gescheiden met een lijnenspel in de kleuren fluorgeel en groen. De scheidingslijnen worden op momenten onderbroken, waardoor de kleurvlakken elkaar op sommige punten raken. Ook voorzien de lijnen de kleurvlakken van perspectief en suggereren ze diepte, wat aan de vormen meer gewicht verleent. In Nr. 125 gebruikte de kunstenaar witte, oranje, turquoise en donkerblauwe kleuren. Met gekleurde lijnen creëert hij een spanning tussen de vormen en vlakken in de compositie. Voorbeelden zijn de blauwe en de gele lijnen met een turquoise accentkleur die met een minimale tussenruimte van elkaar gescheiden zijn, en de manier waarop het centrale witte vlak lijkt te zweven ten opzichte van de gele dwarslijn eronder. Een derde zeefdruk binnen de TU/e kunstcollectie is Alu Groen. Anders dan bij de andere twee zeefdrukken in de collectie is de inkt op aluminiumpapier gedrukt. Je ziet een raster met diverse vormen die Jan van Goethem intrigeerden en die hij doorontwikkelde binnen zijn werk. De uitkomst lijkt op een serie wapenschildjes (emblemen), maar is een verzameling van door de kunstenaar samengebrachte grafische elementen die hem interesseerden (Aletrino, 1967). Het kleurgebruik is subtiel: helder groen wordt gecombineerd met donkergroene kleurcontrasten. De vierkante ramen die de emblemen kadreren zijn wit gekleurd, wat meer gewicht geeft aan de vormen en de compositie. Met het gebruik van aluminiumpapier voor deze zeefdruk combineert Van Goethem lichtval, reflectie, en kleurinterpretatie. Dit verraadt de fascinatie van de kunstenaar voor licht en transparantie in contrast met robuuste volumes (Goethem en Aletrino, 1981).
Deze drie zeefdrukken werden vermoedelijk aangekocht voor de TU/e Kunstcollectie terwijl Jan van Goethem werkte aan een monumentaal glasproject in situ (speciaal voor de plek gemaakt) voor het Gemini-gebouw op de universiteitscampus. Hoewel de zeefdrukken tweedimensionaal zijn en het glasproject onderdeel is van een driedimensionale installatie, zijn er overlappende motieven. Zo is de diagonale lijn een terugkerend vormelement in zowel de zeefdrukken als het glasproject in het Gemini-gebouw. Van Goethem herformuleerde vaker grafische elementen binnen zijn werk: dit was een manier om zijn observaties met betrekking tot de architectuur te vertalen naar de beeldende kunst (Aletrino, 1967). De werken van Jan van Goethem verwijzen onderling naar elkaar doordat ze elkaar visueel aanhalen, imiteren en herformuleren. Je zou kunnen zeggen dat ze hiermee niet alleen een dialoog met elkaar aangaan, maar ook met de omgeving waarin ze te zien zijn, en met de kijker die deze subtiele overlappingen van motieven opmerkt.
Auteurs
Alec Broekhuizen (auteur) is in 2023 stagiair bij de TU/e Kunstcollectie als onderdeel van zijn studie Arts, Media and Society aan het Leiden University Centre for the Arts in Society (LUCAS)
Laura Schuster (redacteur) is freelance redacteur en vertaler
Britte Sloothaak (eindredacteur) is conservator van de TU/e Kunstcollectie
Referenties
Aletrino, Paul ‘Kunst Uit K-IJ-K-E-N Op Straat’. Algemeen Dagblad Rotterdam, 6 april 1967.
Goethem, Jan van. Jan van Goethem : 12 Oktober-18 November 1973, Museum Fodor, Amsterdam. Amsterdam: Museum Fodor, 1973.
Goethem, Jan van, en Paul Aletrino. Kunst Belicht: Jan van Goethem. Raak Lichtarchitectuur, 1981.
Afbeeldingen:
Afbeelding. 1 Jan van Goethem, Nr 124, 1972-1974, zeefdruk op papier, foto: Britte Sloothaak
Afbeelding. 2 Jan van Goethem, Nr 125, 1972-1974, zeefdruk op papier
Afbeelding 3. Jan van Goethem, Alu Groen. 1972-1974, zeefdruk op aluminiumpapier